ارزیابی کارایی سطوح عایق در افزایش ضریب رواناب و بهبود رطوبت خاک

author

  • مجید حسینی استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
Abstract:

در حال حاضر بیشتر حوزه‌های آبخیز کشور در اثر بهره‌برداری غیراصولی و عدم اعمال مدیریت‌های لازم در وضعیت بحرانی می‌باشد. از آن‌جایی که حدود 80 درصد آبخیزهای ایران دارای شرایط اقلیمی خشک و نیمه‌خشک می‌­باشند، لذا مقوله بهره‌برداری بهینه از نزولات آسمانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این تحقیق به‌منظور افزایش ضریب رواناب در سطح سامانه‌های آبگیر و بهبود رطوبت خاک در پای سامانه، اقدام به ایجاد سامانه لوزی شکل، عایق کردن سطح سامانه‌ها با پلاستیک گلخانه‌ای و ایجاد تیمارهای مختلف در پای سامانه شد. لذا در پای سامانه‌ها، شش تیمار و سه تکرار با سطح مقطع مثلثی برای جمع‌آوری آب باران و اندازه‌گیری رطوبت خاک تعبیه شد. سطح تیمارها با مصالح قابل دسترس کشاورزان همچون پلاستیک گلخانه‌ای، شن و ترکیبی از آن‌ها ایجاد و برای انتقال رطوبت به عمق خاک فیلتری به عمق 50 و قطر 15 سانتی‌متر در وسط تیمار تعبیه شد. در طول تحقیق، پایش حجم رواناب با ظروف مدرج و تغییرات رطوبت خاک به‌وسیله دستگاه TDR در عمق‌های 30 و 50 سانتی‌متر انجام شد. در مرحله اول 18 رویداد بارش در سطح سامانه‌ها فقط با برداشت علف‌های هرز و کوبیدن سطح آماده‌سازی شد. در مرحله دوم با پوشاندن سطح سامانه‌­ها به‌وسیله پلاستیک، تعداد 21 رویداد بارش مورد اندازه‌­گیری قرار گرفت که اختلاف مجموع بارش در دو مرحله تنها 10 درصد را نشان می‌داد که این اختلاف کم مبنای مناسبی در کاهش عدم قطعیت نتایج تحقیق شد. نتایج حاصل از عایق کردن سطح سامانه‌های لوزی شکل نشان می‌دهد که ضریب رواناب از شش به 47 درصد افزایش یافته و یا به‌عبارتی ضریب رواناب 7.8  برابر شرایط طبیعی شده است. مقایسه آماری بین داده‌های مربوط به رطوبت خاک در اعماق 30 و 50 سانتی‌متری در دو حالت عایق و طبیعی به روش T-test  نشان می‌دهد که  مقدار رطوبت در حالات یاد شده در سطح اعتماد 90 درصد در کلیه تیمارها دارای اختلاف معنی‌دار می‌باشد. در این ارتباط متوسط اختلاف رطوبت حجمی بین شرایط عایق و طبیعی در عمق‌های 50 و 30 سانتی‌متر به‌ترتیب برابر 6.4 و 9.4 درصد به‌دست آمد. در صورتی که اختلاف رطوبت حاصل از تیمار بیشینه (تیمار B در عمق 50 سانتی‌متری و تیمار A در عمق 30 سانتی‌متری) با تیمار شاهد در دو عمق 50 و 30 سانتی‌متر به‌ترتیب معادل 1.7 و 3.4 درصد می‌باشد. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت، افزایش رطوبت خاک به‌دلیل شرایط عایق در مقایسه با شرایط طبیعی در خاک‌های منطقه مورد مطالعه (لومی رسی و یا سیلتی لومی) به مراتب بهتر از نوع تیمار است و عایق نمودن سطح سامانه‌ها در مقایسه با استفاده از تیمارها به‌ترتیب افزایش رطوبتی 3.8 و 2.8 برابری را به همراه دارد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

ارزیابی تاثیر سازه‌های کوتاه در ذخیره رواناب و رطوبت خاک (مطالعه موردی حوزه سد کارده)

امروزه کمبود آب در جهان یکی از مهمترین مشکلاتی است که زندگی بشر را به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک تحت تاثیر قرار می‌دهد. بخش عمده‌ای از سطح کشور در محدودۀ مناطق خشک و نیمه خشک قرار گرفته است. مقادیر ناچیز بارندگی‌ در چنین‌ مناطقی‌ همراه با پراکنش نامناسب آن باعث ایجاد خشکسالی‌ها و کمبود آب می‌گردد. حوزه‌های‌ آبخیز کوهستانی‌ عرصه‌های‌ اصلی‌ تولید آب بوده ‌و حوزه‌های‌ دشتی‌ علاوه‌ بر دریافت مستق...

full text

ارزیابی روش‌های استحصال آب باران در افزایش رطوبت خاک و رشد نهال پسته

استحصال آب باران روشی برای توسعه بهره­برداری از منابع آب سطحی در مناطق خشک است که به وسیله آن  می­توان آب مورد نیاز مصارف خانگی، دام و کشاورزی را در مقیاس کوچک تأمین نمود. به منظور بررسی تاثیر جمع آوری آب باران توسط سامانه­های سطوح آبگیر بر میزان رطوبت خاک و رشد نهال پسته، آزمایشی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تیمار در سه تکرار در طی سال­های 1388 و 1389 در ایستگاه تحقیقاتی خواجه واقع...

full text

بررسی عملکرد سطوح عایق، نیمه‌عایق و طبیعی در فرایند بارش-‌‌رواناب ‏سامانه‌‌های سطوح آبگیر، مطالعه موردی: ایستگاه پژوهشی خرم‌آباد ارومیه

ایجاد پوشش گیاهی دائمی و دارای بازدهی اقتصادی از جمله روش‌های مهار فرسایش آبی در نقاط مختلف است. امروزه، ایجاد سامانه­‌های سطوح ‌آبگیر باران برای جمع‌آوری حجم کافی آب باران از طریق افزایش ضریب رواناب از سطح ‌آبگیر و همچنین، استفاده بهینه از بارش‌های کم حجم روزانه برای استقرار پوشش ‌گیاهی در اراضی رواج دارد. بر این اساس، با توجه به تغییرات ایجاد شده در اکوسیستم و محیط‌زیست عرصه‌های طبیعی که عمدت...

full text

ارزیابی ضریب خاموشی و کارایی مصرف نور در ارقام مختلف گلرنگ تحت سطوح مختلف کود نیتروژن

چکیده سابقه و هدف: همبستگی نزدیکی بین مقدار تشعشع دریافتی توسط گیاه و رشد آن وجود دارد. کارایی دریافت و جذب تشعشع خورشیدی تا حد زیادی تابع شاخص سطح برگ، ضریب خاموشی نور و همچنین کارایی مصرف نور می‌باشد. به منظور بررسی ضریب خاموشی و کارایی مصرف نور در ارقام مختلف گلرنگ در سطوح مختلف کود نیتروژن، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان طی سال‌ زراعی 93-1392انجام شد. مواد و روش‌ها: آ...

full text

تأثیر سامانه های سطوح آبگیر باران در افزایش رطوبت خاک و رشد نهال سنجد در عون بن علی تبریز

کمبود رطوبت ذخیره شده در خاک به علت کاهش بارش و رواناب حاصل از آن در طول فصل رشد و توزیع نامناسب بارندگی، عامل مهمی در استقرار پوشش گیاهی و رشد و تولید گونه‌های گیاهی می­باشد. لذا کاربرد روش‌های تلفیقی جهت استفاده مناسب و بهینه از ریزش‌های جوی، علی­الخصوص در مواردی که بارش‌ها از شدت و مدت لازم جهت تولید رواناب برخوردار نیستند، شرایط مناسبی را به منظور آبیاری باغات دیم در پی خواهد داشت. بررسی وض...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 7  issue 3

pages  286- 296

publication date 2015-10-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023